Dinsdag 20 mei 2025 besloot de Europese Unie dat er een onderzoek komt naar de vraag of Israël nog voldoet aan de voorwaarden voor samenwerking.
Daarmee neemt de EU voor het eerst een kritischer houding aan ten opzichte van Israël. Lang was het onduidelijk of het initiatief van minister Caspar Veldkamp (Buitenlandse Zaken) voldoende steun zou krijgen. EU-diplomaten werden verrast door vele landen die zich toch achter het voorstel schaarden.
Vorig jaar februari al deden het pro-Palestijnse Spanje en Ierland eenzelfde voorstel. In Nederland vroegen GroenLinks-PvdA en CDA al langer om een onderzoek. Destijds werd er niets mee gedaan, maar op 6 mei vraagt ook minister Veldkamp om een onderzoek in een brief aan buitenland-chef Kallas.
Daarna komt in Den Haag en Brussel de lobbycampagne op gang om zo veel mogelijk landen achter het voorstel te krijgen. Aan landen als Hongarije en Tsjechië, die Israël onvoorwaardelijk steunen, besteden de campaigners geen energie. Uitgesproken pleitbezorgers van de Palestijnse zaak als Ierland en Spanje behoeven ook geen aandacht. Belangrijk is de grote groep landen in het midden te overtuigen en EU-leden als Polen en Frankrijk mee te krijgen. Als die grote landen meedoen, laten de kleintjes zich makkelijker overhalen. Het belangrijke Duitsland, dat gezien zijn geschiedenis sowieso geen steun geeft, wordt op de hoogte gehouden. Het blijkt moeilijk: de teller blijft in eerste instantie steken op ongeveer zeven landen die willen steunen. Extra aandacht gaat uit naar Frankrijk. Als president Macron half mei op televisie begint over het Nederlandse voorstel, krijgen diplomaten meer vertrouwen dat het iets kan worden met ’the Caspar proposal’, zoals het in de hoofdsteden inmiddels is gaan heten.
Op dinsdag 20 mei blijkt dat er een meerderheid is binnen de Europese Unie voor het Nederlandse voorstel van minister Veldkamp om te onderzoeken of Israël nog wel voldoet aan de voorwaarden voor samenwerking met de EU. De Europese Commissie heeft daarop besloten dat er inderdaad een onderzoek komt, zo heeft EU-buitenlandchef Kallas bevestigd.
Veldkam zei na afloop van die bijeenkomst dat er een “duidelijke meerderheid” was en dat de zorgen over de humanitaire situatie in de Gazastrook “zeer, zeer breed gedragen” door de EU-ministers: “We hebben na die verschrikkelijke aanslagen van 7 oktober 2023 door Hamas altijd gezegd dat Israël het recht heeft zichzelf te verdedigen”, aldus Veldkamp. “Maar we hebben ook altijd gezegd dat het zich daarbij wel heeft te houden aan het humanitair oorlogsrecht. En dat is ook iets waar we Israël op blijven aanspreken.”
Het voorstel is bijzonder, ook omdat het van Nederland komt, dat wordt gezien als een van Israëls trouwste bondgenoten en er nu dus is in geslaagd om zoveel landen mee te krijgen binnen de EU.
